مقدمه :

در بازرگانی بین المللی فروشنده و خریدار در مبادله تجاری با انواع ریسک ها مواجه هستند . مهم ترین ریسک فروشنده آن است که کالا را بدهد و پول را دریافت نکند و مهم ترین ریسک خریدار آن است که پول را بدهد و کالا را دریافت نکند و ریسک بعدی این است که فروشنده به موقع پول را و خریدار به موقع کالا را دریافت نکند و در زمان قدیم این معاملات به صورت پایاپای یعنی معاوضه کالا صورت می گرفت و بعدا" جای خود را به خریدو فروش نقدی و امروزه با گسترش و پیشرفت سیستم بانکداری و واسطه شدن بانکها بین طرفین قراردادی و دادن تضمینات به طرفین موجب رونق و شکوفایی در اینگونه معاملات گردیده به عنوان مثال فروشنده ای که تحت اعتبار اسنادی کالا را می فروشد با رعایت اصول و مقررات مربوطه ثمن معامله را از بانک گشاینده اعتباری می خواهد نه از وارد کننده ، ما در این مقال سعی خواهیم نمود به بحث و بررسی عرف و رویه متحدالشکل اعتبارات اسنادی که توسط اتاق بازرگانی بین المللی ICC مدون منتشر گردیده بپردازیم و ضمنا" از بحث در خصوص انواع  اعتبارات اسنادی و تقلب در اعتبارات اسنادی که موضوع تحقیق دوستان ارجمند بوده خودداری میگردد.

مبحث اول : تاریخچه و امتیازات اعتبارات اسنادی

الف) تاریخچه

اتاق بازرگانی بین المللی با توجه به گسترش دادو ستد بین المللی بر آن شد مقررات جامع و کامل در مورد اعتبارات اسنادی وضع و برقرار نماید و به این منظور برای اولین بار در سال 1993 در هفتمین کنگره اتاق بازرگتنی بین المللی مقرراتی تحت عنوان مقررات عرفی راجع به اعتبارات اسنادی را تدوین و به نام UCP100 منتشر نمود که این مقررات طی چند مرحله (چهار مرحله) دستخوش تغییرات و اصطلاحات گردیده و برای آخرین بار در سال 1993 میلادی مورد تجدید نظر مجدد قرار گرفته و این نسخه از اوایل سال 1994 میلادی نافذ و تا حال حاضر جاری می باشد و چون در نشریه شماره 500 ICC  منتشر شده است به      UCP500 معروف می باشد .

ب) امتیازات اعتبارات اسنادی

در عمل مشاهده میشود که اعتبارات اسنادی هم برای صادر کننده و هم برای وارد کننده امتیازاتی دارند که انان را به استفاده از این روش سوق میدهد . اولین و مهم ترین ویژگی اعتبارات اسنادی از دید فروشنده (صادرکننده) این است که در صورتی برای دریافت ارز حاصل از صادرات به نفع صادر کننده اعتبار اسنادی باز شود صادر کننده ارز حاصل از صادراتش را از بانک گشانیده می خواهد نه از وارد کننده در نتیجه ریسک صادر کننده به بانک گشانیده اعتبار منتقل میشود و بانک گشانیده اعتبار در لحظه ایجاد اعتبار تضمینات لازم را از وارد کننده میگیرد دومین امتیازات و ویژگی اعتبار اسنادی تنوع بسیار بالای آن می باشد.سومین ویژگی و امتیاز آن این است مقررات متحدالشکلی برای آن تحت عنوان UCP500 و مقررات بین المللی تضمین ها و مقررات متحدالشکل اعتبارات برای ارائه اسناد الکترونیکی از سوی اتاق بازرگانی بین المللی تدوین شده است .
و از دیگر ویژگی اعتبار اسنادی این است که پس از گشایش اعتبار یک معامله مستقل تلقی میشود یعنی از دیگر قرارداد ها به ویژه قرارداد فروش بین المللی کالا و قراردارد بین متقاضی و بانک گشانیده اعتبار اسنادی ، مستقل است.

ج) تعریف اعتبارات اسنادی

در ماده 2 مقررات متحدالشکل اعتبارات اسنادی مندرج در نشریه شماره 500 اتاق تجارت بین المللی (ICC)  تجدید نظر شده 1994 میلادی اعتبارات اسنادی به ترتیب زیر تعریف شده است.
ماده ( 2) از نظر این مقررات اضطلاحات ( اعتبارات اسنادی) و اعتیارات ضمانتی ( که از این پس فقط اعتبار خوانده می شوند )به معنی هر گونه ترتیباتی ، تحت هر نام یا توضیحی است به آن وسیله یک بانک (بانک بازکننده) اعتبار به درخواست و طبق دستورات یک مشتری (متقاضی) یا از طرف خود موظف میشود تا در برابر اسناد مقرر شده مشروط به رعایت  شرایط اعتبار:

1- پرداختی را به شخص ثالث (ذی نفع اعتبار ) یا به حواله کرد او انجام دهد یا بروات صادره توسط ذی نفع را قبول و پرداخت کند.
2- به بانک دیگری اجازه دهد که آن پرداخت را انجام دهد و یا این بروات را قبول و پرداخت کند.
3- به بانک دیگری اجازه معامله بدهد ( از نظر این مقررات شعبات یک بانک در کشور دیگر بانک دیگری محسوب شود).

با توجه به تعریف فوق میتوان گفت اعتبارات اسنادی عبارت است از تعهد مشروط بانک گشانیده اعتبار به ایفاد تعهد در مقابل صادر کننده (ذی نفع اعتبار ) یعنی چنانچه در موعد مقرر (سررسید) صادر کننده ( ذی نفع اعتبار اسنادی ) شرایط مقرر در متن اعتبار اسنادی را رعایت نماید . بانک گشانیده اعتبار ملزم به ایفاد تعهد در مقابل وی می باشد.

البته در موقع تدوین این مقدمه برخی از کشورها از جمله ایران با درج اعتبارات ضمانتی مخالفت کردند زیرا این اعتبارات مانند ضمانتنامه حسن انجام کار بوده که در بعضی از کشورها به علت محدودیت قانونی فروشندگان کالا نمی توانند از بانک کارگزار خود درخواست کنند که ضمانتنامه حسن انجام کار به نفع خریدار کالا در کشور دیگر صادر کننده در مقابل از بانک کارگزار خود می خواهند که اعتبار ضمانتی به نفع خریداران کالا صادر کنند این گونه اعتبارات غالبا" در مقابل یک برگ رسید و یا سندی که نشان دهد متقاضی اعتبار ضمانتی تعهد خود را انجام نداده است قابل پرداخت است و این امر ایجاد مشکلات عدیده کرده است احتمال دارد در بازنگری مجدد این مقررات اعتبارات ضمانتی حذف گردد.

مبحث دوم : مدارک مورد نیاز جهت گشایش اعتبار اسنادی

شعبه ارزی بانک فرم گشایش اعتبار اسنادی و اوراق ذیل
1- قرارداد معامله به منظور گشایش اعتبار اسنادی وارداتی
2- تعهد نامه ورود ، ترخیص ، ارائه برگ ترخیص کالا خریداری شده از خارج
3- تعهد نامه نوسانات نرخ ارز
4- تعهد نامه حذف بازرسی چنانچه کالا مشمول استاندارد اجباری نباشد و وارد کننده بازرسی نخواهد.

برای تکمیل در اختیار متقاضی قرار میدهد و متقاضی باید در تکمیل نمودن فرم فعالیت نهایت دقت را به عمل آورد زیرا بانک گشاینده اعتبار برای تهیه متن اعتبارات اسنادی با توجه به فرم مذبور ، پورفورمااینوس ( قرارداد خریدو فروش ) وبیع نامه باربری اقدام می نماید و متقاضی باید علاوه بر تکمیل فرمهای فوق فرم ثبت سفارشی مهور و شماره شده توسط وزرات بازرگانی و بیمه نامه باربری صادره از سوی یکی از شرکتهای معتبر بیمه و قرارداد خرید و فروش ممهور شده را به بانک گشانیده اعتبار تحویل دهد و طی نامه ای نحوه تامین و پرداخت ارز ریالی مبلغ اعتبار اسنادی متقاضی را مشخص نماید بانک در صورت احراز صحت مدارک و اطمینان از اعتبار متقاضی مبادرت به گشایش اعتبار می کند.

مبحث سوم : مراحل یک معامله اعتبار اسنادی 

در مواردی که قرار است پرداخت بر مبنای اعتبار اسنادی انجام بگیرد مراحل آن را به شرح ذیل میتوان مشخص گردد.
صادر کننده و خریدار خارجی در قرارداد فروش موافقت می کنند که پرداخت باید بر مبنای اعتبار اسنادی باشد. در این صورت به صادر کننده (ذی نفع اعتبار اسنادی) و به وارد کننده (متقاضی اعتبار اسنادی) گفته میشود .سپس متقاضی اعتبار اسنادی (وارد کننده) از بانک محل خود ( بانک گشانیده اعتبار ) در خواست گشایش اعتبار می نماید و بانک گشاینده به نفع ذینفع (صادر کننده) مبادرت به گشایش اعتبار می کند و همانطوری که گفته شد ذینفع شخصی است که اعتبار به نفع وی گشایش  یافته است و در صورت رعایت شرایط مصرحه میتواند برداشت کند.

پس بانک گشانیده اعتبار باید با بانک محل صادر کننده (که بانک ابلاغ کننده خوانده میشود) هماهنگی میکند تا برات صادر کننده را با تحویل گرفتن اسناد حمل از فروشنده (صادر کننده) منتقل یا قبول یا پرداخت کند البته اگر از بانک مذکور برای ابلاغ اسناد استفاده شود بانک ابلاغ کننده خوانده میشود حال اگر از بانک مذکور خواسته شود علاوه بر ابلاغ اسناد نسبت به معامله اسناد نیز اقدام کند بانک معامله کننده نامیده میشود.

اگر اعتبار اسنادی قابل انتقال باشد بانک انتقال دهنده نیز خوانده میشود اسم بانک مذکور حسب خدماتی که ارائه میدهد نام بانک انتخاب میشود ممکن است بانک گشانیده از بانک کارگزار در خواست نماید که تایید خود را به اعتبار اسنادی اضافه و سپس نسبت به ابلاغ ان اقدام نماید که در این صورت بانک تایید کننده خوانده میشود.
سرانجام بانک ابلاغ کننده به اطلاع صادر کننده می رساند که آمادگی دارد تا برات او را با تحویل گرفتن اسناد حمل ، منتقل یا قبول یا پرداخت کند. پس همانطوریکه گفته شد چنانچه قبل از انقضاء مدت اعتبار اسناد صحیحی ارائه شود این اسناد برای بانک گشاینده اعتبار اگر اعتبار غیر قابل برگشت باشد و همچنین برای بانک تایید کننده اگر اعتبار تایید شده باشد تعهدی الزام آورد در مقابل ذی نفع نسبت به پرداخت قیمت کالا ایجاد میگردد و این تعهدات ماهیت قرار دادی دارند و بانکی که چنین تعهداتی را پذیرفته است از پذیرش دستورات خریدار جهت جلو گیری از پرداخت به فروشنده ای که شرایط اعتبار را رعایت کرده است امتناع خواهد کرد و لغو کردن اعتبار را نخواهد پذیرفت .

فصل دوم : اصول بنیادین اعتبارات اسنادی

مبحث اول : استقلال اعتبارات اسنادی 

بر مبنای این اصل ، اعتبار اسنادی از قرارداد مبنایی فروش یا دیگر معاملات ، منفک ومستقل است . بانکی که اعتبار اسنادی را به جریان می اندازد فقط با یک مساله سروکار دارد. آیا اسنادی که بوسیله فروشنده تسلیم می شوند با اسنادی که در دستورات خریدار مشخص می شوند مطابقت دارند یا نه . بنابراین ، معامله اعتبار اسنادی نوعی معامله اسناد است تنها موردی که بانکها استثنائا" باید از پرداخت بر مبنای اعتبار امتناع کند وقتی است که طرف بانک را اقناع کند که اسناد علی الرغم ظاهر صحیح ، در واقع تقلبی هستند و ذی نفع (فروشنده) نیز در تقلب سهیم بوده است این مورد استثنا" تقلب خوانده میشود . که در تحقیق آقای سیدی مورد بررسی قرار گرفته است وما از بیان مجدد خودداری می کنیم. و در مواد 3و4  UCP500      آمده است :
ماده 3 : اعتبارات اسنادی ، بنابر ماهیتشان ، معاملاتی جدا از قراردادهای فروش با سایر قراردادهایی هستند که این اعتبارات را میتوان بر آنها مبتنی ساخت و بانکها به هیچ وجه ارتباطی با چنان قراردادهایی ندارند یا ملزم به چنان قراردادهایی نیستند حتی اگر در اعتبار هر گونه اشاره ای به چنان قراردادهایی شده باشد .

ماده 4 : در عملیات اعتباریکه طرفهای ذیربط ، اسناد را معامله می کنند نه کالاها ، خدمات و یا سایر اعمالی را که اسناد مربوطه به آنها هستند . در اینجا ممکن است مسائلی بین دو طرف ایجاد شود: مثلا" با توجه به اینکه بانک گشانیده اعتبار بنا به تقاضای خریدار در مقابل اسناد معین و تا زمان معین تعهد مشروط به فروشنده داده است چنانچه فروشنده کالا و یا خدمات با وجود دو و یا سه بار تمدید اعتبار از طرف بانک گشانیده اعتبار کالا را حمل نکند و یا خدمات را انجام ندهد ، آیا بانک گشانیده اعتبار یا بانک تعیین شده در اعتبار مسئولین در قبال متقاضی اعتبار دارد یا خیر؟؟ . آیا اگر فروشنده کالا را حمل نکند ولی اسناد حمل جعلی بظاهر مطابق شرایط ومقررات اعتبار به کار گزار ارائه کند و بانک نیز با وجود دقت های لازم اسناد را مطابق شرایط اعتبار تشخیص دهد و وجه اسناد را به فروشنده بپردازد و همچنین بانک گشانیده نیز اسناد را مطابق شرایط اعتبار تشخیص دهد سپس اسناد را در اختیار خریدار بگذارد ، یعنی اسناد را واریز کند و خریدار پس از مدتی متوجه شود که اسناد جعلی است ، آیا بانک معامله کننده و یا گشانیده اعتبار و در مقابل متقاضی مسئولند یا خیر؟؟؟؟؟ . از آنجا که این گونه مسائل و نظایر آنها ممکن است به دلایل گوناگونی بین خریدار و فروشنده به وجود آید و بانکها را به محاکم قانونی بکشد . برای اجتناب از بروز هر گونه مسائلی برای بانکها گشانیده و ابلاغ کننده و تایید کننده طبق این ماده صریحا" قید شده است که حتی اگر بانکها در متن اعتبار هر گونه اشاره ای به چنین قراردادهایی میان فروشنده و خریدار بنماید باز هم هیچ گونه تعهدی در صورت عدم اجرای آن نخواهد داشت.
ماده 4 : مقررات متحدالشکل اعتبارات اسنادی اشاره میکند که کلیه طرفهای ذیربط اسناد را معامله می نمایند نه کالا یا خدمات و یا سایر عملکردهایی که اسناد مرتیط به آنهاست.

از این جهت باید در هنگام گشایش اعتبار خریدار را راهنمایی کرد که لازم است آنچه مورد نیاز است و اسناد مربوط به آنها را دقیقا" در متن اعتبار قید کنند ، چون بانکها فقط اسناد را با متن اعتبار مطابقت می دهند برای مثال : چنانچه بازرسی می باید قبل از حمل انجام شود و نشان دهنده آن باشد که کیفیت و کمیت صادر شده از طرف شخص یا موسسه ثالث در متن اعتبار قید شود و چنانچه کالا باید با کشتی طبقه بندی شده حمل شود . در متن در خواست گشایش اعتبار موضوع مطابق گواهی حمل با کشتی طبقه بندی شده که توسط موسسه کشتیرانی حمل کننده کالا صادر شده باشد درج گردد.

مبحث دوم : نظریه رعایت دقیق مفاد اسناد

این اصل حقوقی که بانک دریافت کننده اسناد از فروشنده محق است اسنادی را که دقیقا" با شرایط و مفاد اعتبار مطابقت ندارد رد کند بدرستی نظریه رعایت دقیق مفاد اسناد خوانده شده است دلیلی که مبنای این قاعده است و همواره صادر کنندگان آن را درک نمی کنند این است که بانک ابلاغ کننده نماینده خاص بانک گشانیده اعتبار است و این بانک نیز نماینده خاص خریدار . حال اگر چنین نماینده ای که دارای اختیارات محدودی است ، خارج از حدود اختیاراتش عمل ک